W praktyce placówek medycznych nierzadko pojawia się sytuacja, w której zakład ubezpieczeń zwraca się z wnioskiem o udostępnienie dokumentacji medycznej zmarłego pacjenta. Wniosek taki bywa oparty na pełnomocnictwie udzielonym przez osobę bliską, na przykład córkę pacjenta. Czy w świetle przepisów prawa szpital może taką dokumentację wydać?
Odpowiedź na to pytanie wymaga odwołania się zarówno do przepisów ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (u.p.p.), jak i do ogólnego rozporządzenia o ochronie danych osobowych (RODO).
Przesłanki ustawowe – zgoda pacjenta jako warunek udostępnienia
Zgodnie z art. 26 ust. 3 pkt 7 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, dokumentacja medyczna może być udostępniona zakładowi ubezpieczeń wyłącznie za zgodą pacjenta. Oznacza to, że instytucja ubezpieczeniowa może uzyskać wgląd w dane medyczne konkretnego pacjenta tylko wtedy, gdy pacjent za życia wyraził na to jednoznaczną i świadomą zgodę.
Po śmierci pacjenta, w sytuacji gdy taka zgoda nie została wcześniej udzielona, nie istnieje możliwość udzielenia jej wstecznie przez osoby bliskie. Tym samym, pełnomocnictwo udzielone przez córkę zmarłego pacjenta nie może zastąpić zgody, której pacjent nie wyraził za życia.
Ochrona danych osobowych a wyjątki – wykładnia zawężająca
RODO, jako akt prawa unijnego, przewiduje możliwość przetwarzania tzw. danych wrażliwych, w tym danych dotyczących zdrowia, wyłącznie w ściśle określonych przypadkach (art. 9 ust. 2 RODO). Co istotne, wszelkie wyjątki od ogólnego zakazu przetwarzania takich danych należy interpretować zawężająco.
Oznacza to, że nawet jeżeli zakład ubezpieczeń powołuje się na interes prawny lub prowadzenie postępowania likwidacyjnego, nie zwalnia to administratora danych (czyli szpitala) z obowiązku weryfikacji, czy przesłanka legalizująca przetwarzanie danych rzeczywiście została spełniona.
Czy osoba bliska może zlecić uzyskanie dokumentacji?
Tak, ale tylko w granicach swojego uprawnienia. Osoba bliska (w tym przypadku córka), która nabyła prawo do wglądu w dokumentację medyczną zmarłego pacjenta na podstawie art. 26 ust. 2 u.p.p., może upoważnić inną osobę do działania w jej imieniu. Taki pełnomocnik działa jednak wyłącznie w imieniu mocodawcy (osoby bliskiej) – nie w imieniu własnym i nie jako instytucja prowadząca postępowanie odszkodowawcze.
Zakład ubezpieczeń, który składa wniosek o wydanie dokumentacji medycznej w celu likwidacji szkody, występuje natomiast w imieniu własnym – a zatem zgodnie z art. 26 ust. 3 pkt 7 u.p.p. może to uczynić tylko za zgodą pacjenta.
Wnioski praktyczne
-
Szpital nie może udostępnić dokumentacji medycznej zmarłego pacjenta zakładowi ubezpieczeń wyłącznie na podstawie upoważnienia osoby bliskiej.
-
Zgoda pacjenta musi być udzielona za życia – brak takiej zgody oznacza, że udostępnienie dokumentacji jest nielegalne.
-
Osoba bliska może uzyskać dokumentację na własny użytek i przekazać ją dalej – ale to ona, jako strona uprawniona, musi formalnie wystąpić o jej udostępnienie.
-
RODO i u.p.p. kładą nacisk na ochronę danych pacjenta – a wszelkie wyjątki od tej zasady powinny być stosowane ostrożnie i z zachowaniem wykładni zawężającej.
Podsumowanie
Udostępnianie dokumentacji medycznej osobom trzecim – zwłaszcza po śmierci pacjenta – wymaga niezwykłej ostrożności. Placówki medyczne nie mogą kierować się jedynie dobrymi intencjami osób bliskich, ale przede wszystkim przepisami prawa. W tym przypadku ochrona danych pacjenta jest nadrzędna, a wyjątki od niej – ściśle ograniczone.
Jeśli Twoja placówka potrzebuje wsparcia prawnego przy tworzeniu procedur udostępniania dokumentacji – skontaktuj się. Pomagam tworzyć rozwiązania zgodne z literą prawa i interesem pacjenta.
A. S.
