Przez majątek dziecka podlegający zarządowi rodziców należy rozumieć zarówno aktywa, jak też pasywa. Źródłem majątku dziecka mogą środki finansowe pochodzące z różnych źródeł w tym m. in. świadczenia odszkodowawcze, łącznie z roszczeniami z tytułu zadośćuczynienia lub odszkodowania za znaczne pogorszenie się sytuacji życiowej dziecka. Środki te powinny być w zasadzie przeznaczane na pokrywanie bieżących potrzeb dziecka.
Zgodnie z Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym rodzice bez zezwolenia sądu nie mogą dokonywać czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu, ani też wyrażać zgody, aby takich czynności mogło dokonywać dziecko. Taka regulacja ma na celu ochronę dziecka przed działaniem na jego szkodę. W związku z tym każda czynność rodziców przekraczająca zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka dokonana bez zezwolenia sądu jest bezwzględnie nieważna i nie może być konwalidowana – Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 24.06.1961, sygn. akt I CO 16/61.
Co więcej, zezwolenie to musi być udzielone przez sąd opiekuńczy jeszcze przed dokonaniem tej czynności. Również w przypadku, gdy małoletni dokonał czynności, zaś jej ważność jest uzależniona od potwierdzenia przez przedstawiciela ustawowego. W takiej sytuacji zgoda przedstawiciela ustawowego wymaga także uzyskania zezwolenia sądu opiekuńczego przed dokonaniem zatwierdzenia czynności przez rodziców.
Należy zauważyć, że wydatkowanie tych środków stanowi w mniejszym stopniu zagadnienie ekonomiczne, a w większym stopniu wychowawcze. Z tego też względu działania rodziców winny być oceniane jako wykonywanie pieczy nad osobą, a nie nad majątkiem dziecka w kategoriach wskazanych w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym. Za takim rozumieniem przemawia ponadto brak uregulowania w przepisach kodeksu rodzinnego, które by nakazywało sądowi cywilnemu zawiadomienie sądu rodzinnego o treści orzeczeń zasadzających na rzecz małoletnich znaczne kwoty z tytułu odszkodowania czy zadośćuczynienia i to z różnych tytułów co zdarza się nader często.
W ramach szeroko rozumianej pieczy nad dzieckiem rodzic uprawniony jest do dysponowania dochodem dziecka dla zabezpieczenia jego potrzeb w życiu codziennym bez konieczności uzyskiwania jakiejkolwiek zgody sądu w tym przedmiocie. Wypełnianie obowiązku zapewnienia dziecku należytej egzystencji polega na organizowaniu warunków jego życia, a więc zapewnieniu mu należytej odzieży, warunków mieszkaniowych, pomocy szkolnych. Nawet w sytuacji wydatkowania części środków z ubezpieczenia na zakup np. lokalu mieszkalnego, jego wyposażenie i stworzenie przez to dziecku lepszych warunków życia, niż dotychczas należy uznać za wypełnianie obowiązku zapewnienia dziecku należytej egzystencji.
Kodeks rodzinny i opiekuńczy wskazuje na zasadę, zgodnie z którą dochód z majątku dziecka przeznacza się w pierwszej kolejności na jego potrzeby oraz potrzeby jego rodzeństwa, które wychowuje się razem z nim. Jeżeli potrzeby uprawnionych zostają zaspokojone, a pozostaje jeszcze niewykorzystany dochód z majątku dziecka tzw. nadwyżka, należy ją przeznaczyć na inne potrzeby rodziny.
Bezspornie dziecko lub jego przedstawiciel ustawowy mogą żądać złożenia przez rodziców rachunku z zarządu. W przepisie tym wprowadzono jedno ograniczenie co do tego, czego nie może żądać dziecko lub jego przedstawiciel ustawowy. Żądanie nie może dotyczyć dochodów z majątku pobranych w czasie wykonywania władzy rodzicielskiej. Regulacja skorelowana jest ze wskazaną wyżej sytuacją.
W tym miejscu wartym podkreślenia jest argument, w którym wskazuje się na obowiązek alimentacyjny względem małoletniego. Zgodnie z treścią przepisu art. 133 § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, który stanowi, że rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania. Zaspokajanie potrzeb każdego uprawnionego do alimentów w pierwszej kolejności powinno być zaspokojone jego „własnymi siłami”, a więc najpierw potrzeby powinny być zaspokojone z dochodów własnych uprawnionego. Zasada ta odnosi się wobec wszystkich uprawnionych do alimentów, w tym także w stosunku do małoletnich. Tym samym rodzice mogą zostać zwolnieni z obowiązku dostarczania dziecku środków utrzymania i wychowania w przypadku posiadania przez dziecko wystarczających dochodów ze swego majątku. Możliwość ta jest niezależna od wieku dziecka i można się na nią powołać w stosunku do każdego dziecka, które ma takie dochody (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 grudnia 1975 r. III CRN).
Zapraszam do kontaktu i zadawania pytań.
