NIEGODNOŚĆ DZIEDZICZENIA

Niegodność dziedziczenia to instytucja prawna, która pozbawia spadkobiercę prawa do dziedziczenia po spadkodawcy, jeżeli jego zachowanie względem spadkodawcy było naganne. Spadkobierca uznany za niegodnego dziedziczenia traktowany jest tak, jakby nie dożył otwarcia spadku, a jego udział spadkowy przypada pozostałym spadkobiercom.

Zawarty w art. 928 k.c. zamknięty katalog podstaw do uznania spadkobiercy przez sąd za niegodnego dziedziczenia został ustawą z 28.07.2023 r. poszerzony o:

• uporczywe uchylanie się przez spadkobiercę od wykonywania wobec spadkodawcy obowiązku alimentacyjnego określonego co do wysokości orzeczeniem sądowym, ugodą zawartą przed sądem albo innym organem, albo inną umową;
• uporczywe uchylanie się od wykonywania obowiązku pieczy nad spadkodawcą, w szczególności wynikającego z władzy rodzicielskiej, opieki, sprawowania funkcji rodzica zastępczego, małżeńskiego obowiązku wzajemnej pomocy albo obowiązku wzajemnego szacunku i wspierania się rodzica i dziecka.

W przypadku przesłanki „uporczywości”, podobnie jak przy wydziedziczeniu (art. 1008 k.c.), chodzi o długotrwałe i powtarzające się zachowanie osoby zobowiązanej do określonego zachowania. Nie będzie można uznać za uporczywe jednorazowego zachowania się osoby zobowiązanej, a także powstrzymywania się od wypełnienia obowiązków z przyczyn niezależnych od zobowiązanego, np. wobec sytuacji zdrowotnej (życiowej), jak i finansowej  w której się znalazł. Zachowanie zobowiązanego musi być zatem świadomie nakierowane na osiągnięcie określonego skutku, w tym przypadku negatywnego dla uprawnionego, którego potrzeby nie zostaną zaspokojone.

Trzeba jednocześnie zauważyć, że inaczej niż w przypadku wydziedziczenia spadkodawcy z powodu niewdzięczności, którego można dokonać tylko względem zstępnych, małżonka i rodziców, uznanie za niegodnego z tej przyczyny będzie mogło nastąpić względem szerszego grona spadkobierców, np. rodzeństwa.

Z kolei uporczywe uchylanie się od wykonywania obowiązku pieczy nad spadkodawcą nie ogranicza się jedynie do ustawowo nałożonych obowiązków opieki nad osobą bliską. Ustawodawca wyraźnie zastrzegł, przez użycie zwrotu „w szczególności”, że katalog sytuacji, w których na spadkobiercy spoczywa obowiązek pieczy nad spadkodawcą, ma pozostawać otwarty. To od sądu orzekającego w danej sprawie będzie zależała ocena czy osoba powołana do dziedziczenia we właściwy sposób realizowała obowiązek opieki. (M. Z. Sondej, Zmiany przepisów o spadkobraniu w latach 2015-2023 i ich wpływ na dotychczasowy system dziedziczenia, LEX/el. 2024).

Każdy, kto ma w tym interes majątkowy lub prawny, zgodnie z art. 929 Kodeksu cywilnego może żądać stwierdzenia niegodności dziedziczenia i wystąpić z takim powództwem do sądu. Każda osoba z kręgu spadkobierców ustawowych może to zrobić w przypadku, gdy w konkretnym stanie faktycznym nie zostałaby powołana do dziedziczenia. Z takim żądaniem można wystąpić w ciągu roku od dnia, w którym żądający dowiedział się o przyczynie niegodności. Jednak nie później niż przed upływem trzech lat od śmierci spadkodawcy.

Zapraszam do kontaktu i zadawania pytań.